काठमाडौं उपत्यकामा रहेका स्तुपहरूमध्ये सबैभन्दा ठुलो स्तुप हो, बौद्धनाथ स्तुप । राजधानीदेखि झण्डै ८ कि.मि पूर्वमा अवस्थित छ । बौद्धनाथलाई स्वास्ती पनि भनिन्छ । तिब्बत जाने प्राचीन बाटोमा रहेको मानिने बौद्ध गुम्बाको गोलाद्र्ध ३६ मिटर छ ।तिब्बती शरणार्थीहरूको बसोबास रहेको बौद्ध क्षेत्रमा धार्मिक र अन्य कारणले आउने पर्यटकहरूको घुईंचो लाग्ने गर्दछ ।
यस स्तूपको निर्माण आरम्भ ज्यजीमा (कुखुरा गोठाल्नी) देछोग ले गरेका थिए, जसको कथा श्रुतिमुक्ति नामक ग्रन्थ अनुसार यस प्रकार रहेको छ। अप्रमेय असंख्य कल्पको पहिले तथागत अमिताभको सामुन्ने बोधिसत्त्व अवलोकितेश्वरले सम्पूर्ण प्राणीहरू संसारिक दुःखबाट मुक्त गर्नको लागि प्रणिधान गरी अपरिमाण जगतको उदार गरेर पोटल पर्वतको शिखरमा जानुभई अब कुनै पनि प्राणी मुक्ति गर्नु बाँकी रहेन होला भनि अवलोकन गर्दा छ-गतिमा रहेको प्राणीहरू अझै केहि कामी नभएको देख्नुभएर, अब संसारिक सगरबाट प्राणीको उदार गर्न नसकिन्ने भयो भनि अश्रु झर्दै ति आँसुको थोपा लाई औलाले लिएर यी दुई थोपा आँसुले पनि प्राणीको हित र मुक्ति गरुन् भनि प्रणिधान गरेअनुसार, त्रयस्त्रिंशदेव लोकमा शक्र देवेन्द्रको दुइजना पुत्रीमा जन्म भए जसको नाम गङ्मा र गङ्छुङ्मा थिए।
देवेन्द्रको कान्छी पुत्री गङ्छुङ्माले आफ्नो दिदीको फूल चोरेको कारण देवकानुनको उलंघन भएर मनुष्यलोकमा पतन भई काश्यप बुद्धको शासनकालमा नेपालको मगुता नामक क्षेत्रमा एक साधारण कुलमा जन्म लिईन्। धेरै वर्षसम्म कुखुरा गोठाल्नी गरी आफ्नो जीविका चलाउने गर्थिन्। त्यसै समयको दौरानमा चारजना व्यक्तिहरू साथ सम्बन्ध रहन गयो जुन व्यक्तिहरू पछि उनीकै श्रीमान् भए। उनको ति ४ जना श्रीमानहरू मध्ये घोडा गोठालोबाट तजीयिबु, सुंगुर गोठालोबाट फगजीयिबु, कुकुर गोठालोबाट ख्यीजीयिबु र कुखुरा गोठालोबाट ज्यजीयिबु गरी प्रत्येकको १–१ जना छोराहरू जन्म भएको थियो।